Nog voor artsen het doorhebben, vertelt ons rioolwater waar het coronavirus toeslaat

Ga terug naar het overzicht
Nog voor artsen het doorhebben, vertelt ons rioolwater waar het coronavirus toeslaat
06 april 2020 05:24 uur

Op minstens acht plaatsen is het coronavirus aangetroffen in rioolwaterzuiveringsinstallaties. Bij meer riolen worden nu metingen gehouden. Kan het riool zich zo ontwikkelen tot een detectiesysteem voor besmettingen?

De hele dag bellen ze uit alle windstreken van de wereld. Iedereen wil het meetprotocol dat microbiologen van kennisinstituut voor de waterbranche KWR in Nieuwegein ontwikkelden. Ze kunnen in het rioolwater fragmentjes van coronagenen meten. Al op acht rioolwaterzuiveringsinstallaties komt het sars-cov 2-virus aan het licht.

‘We denken dat we met dit detectiesysteem in het riool de verspreiding van het coronavirus in een regio kunnen vaststellen’, zegt Gertjan Medema, microbioloog van KWR en tevens verbonden aan de Gezondheidstechniekgroep van TU Delft. ‘Dat kan deze weken al zijn waarde bewijzen, maar we denken vooral dat we komende winter via het riool kunnen volgen of het coronavirus opnieuw opduikt of nog steeds rond waart.’

Als het meetsysteem op een deel van of zelfs op alle ruim tweehonderd rioolzuiveringen in Nederland in werking treedt, kan het riool als een early-warning-systeem fungeren, waarmee vroegtijdig is te zien of het rondwaart. ‘Het kan sneller en goedkoper een beeld van coronabesmetting in een stad of regio geven, en al een signaal geven voordat artsen tienduizenden mensen met wattenstaafjes in het ziekenhuis testen.’ De riooltest is nog te grof om te zeggen ‘we testen 100 virus-eenheden in het riool in Amersfoort dus er zijn daar 39 mensen besmet’, aldus de microbioloog.

Parallel met wattenstaafjes

De Nederlandse metingen in het riool lopen akelig parallel met de verspreiding van het virus volgens de testen met wattenstaafjes in maart. Begin februari vonden de rioolonderzoekers geen enkele van de vier coronagen-fragmentjes die ze ontleenden aan de genetische code die Chinese wetenschappers openbaar hadden gemaakt.

Op 5 maart, ruim een week nadat de eerste patiënten zich in Noord-Brabant aandienden, vond een aantal installaties een van de coronagen-deeltjes al. In Amersfoort zat er die dag al coronavirus in het riool terwijl in die stad nog geen patiënt was geregistreerd. Tien dagen later lichtten bij zeven van de acht installaties de lampjes van meerdere coronagendeeltjes.

In Delft en in Amersfoort signaleerden onderzoekers twee corona-genfracties. In Amsterdam-West, Schiphol en Tilburg vonden ze er drie en in Utrecht zelfs alle vier de beschikbare genfracties. Alleen in Coevorden was er slechts één fractie zichtbaar.

Cocaïnegebruik  in Urk

Het riool als onderwaterspiegel van de samenleving bewijst al veel langer zijn diensten. Niet alleen verschaffen testen bij rioolwaterzuiveringsinstallaties inzicht in het cocaïnegebruik in Urk of het xtc-gebruik bij Breda. De rioolwatersurveillance was succesvol in het aantonen van het poliovirus tijdens de laatste polio-epidemie in Nederland in 1992 en 1993. Ook adeno-, noro- en enterovirussen kunnen in het riool worden gescreend. Nu is daar dus het raadselachtige pandemievirus sars-cov 2 bijgekomen.

Kennisinstituten van de rioolbranche Stowa en Rioned benadrukken dat werknemers van de rioolwaterzuiveringsinstallaties geen extra risico lopen. Ze dragen altijd al mondkapjes en handschoenen tegen virussen en andere ziekteverwekkers.

Medema van KWR meldt dat het coronavirus niet is aangetroffen in het gezuiverde water dat de installatie in Tilburg loost. ‘Bovendien is coronavirus uit de ontlasting niet erg infectieus meer en is de levensduur van het coronavirus in rioolwater kort.’ Is drinkwater veilig? ‘Ja, drinkwater is heel goed beschermd tegen alle virussen, en zeker tegen coronavirus.’

Marion Koopmans, viroloog bij Erasmus MC en betrokken bij de klinische coronatests, vindt het riool ‘een mooie aanvulling’ in de speurtocht naar de verspreiding van het coronavirus. ‘De vraag is wel hoe gevoelig de testen zijn. Er is veel verlies van virus bij de voorbereiding van de test en misschien nog wel belangrijker is dat we niet bij iedereen uitscheiding van virus in de ontlasting zien’, reageert ze.

Niettemin kan het riool bijdragen aan wat Koopmans noemt het pakket van manieren om ‘de stille circulatie’ van het virus op te sporen. ‘Het virus circuleert wereldwijd. Als deze golf over is, en onze bewegingsvrijheid neemt weer toe, bestaat de kans dat we het virus opnieuw importeren uit een haard die nog ergens smeult.’ Bron: volkskrant.nl 2-4-20

Overig Rioleringsnieuws